​​​​​​​به گزارش زریان موکریان؛  وقوع سیل وخرابی ناشی از آن باعث انتقال خانه ها به قسمتهای جنوبی و ایجاد محلات تازه در حوالی میدان چهار چراغ شد میدانی که امروز میدان شهرداری نامیده می شود.

مهاباد شخصیت های بزرگ و شاعران و اندیشمندان مشهوری در دامان خود پرورانده است و از ان جمله بداق سلطان است.

بداق سلطان

اوج قدرت حکومت مکری، در زمان « بداق سلطان» یا «بداغ سلطان» تجلی پیدا کرد، بداق سلطان در زمان شاه سلیمان صفوی می‌زیسته است و نام وی در تاریخ اجتماعی منطقه همیشه به نیکی برده شده فرزند شیرخان و از نوادگان صارم بیگ مکری است که گفته می شود در سال 1063ه ق بدنیا آمده است .

بداق سلطان به واسطه آثار تاریخی و ارزشمندی که از خود بر جای گذاشته است بیش از اجداد و گذشتگان خود که آنها نیز از حاکمان مهاباد بوده اند مشهور و شناخته شده است.

بداق سلطان بسیار مورد توجه و احترام بوده و نزد مردم به علت خدماتی که به آنها و مکریان انجام داده محبوبیت زیادی داشته است.

وی نه تنها حکمران مهاباد بوده بلکه پهنه ی حکمرانی او از دامنه کوه (قندیل) مرز ایران و عراق تا مراغه در آذربایجان شرقی و از آنجا تا ارومیه گسترش داشته و در دامنه‌ی کوه ییلاقی قندیل مرتع و چراگاه و اغنام و احشام ایلات و چادرنشینان به نام (یورت بداق) هنوز به زبان ترکی بر سر زبانها باقی است.

در سال 1060 ه. ق ، بداق سلطان ، حکمران مهاباد با شاه سلطان حسین صلح کرد و شهر ساوجبلاغ را که درگیرو دار جنگها مدتی متروک و مخروب مانده بود بار دیگر آباد ساخت ،

مرحوم بداق سلطان ابتدا مسجد جامع را در شهر بنا کرد که سنگ نبشته آن حاکی از اتمام ساختمان در سال 1089 ه ق است .

قبل از مسجد جامع (مسجد سور) ، پل بزرگی نیز موسوم به پل سرخ(پردی سور) در سال1084 بر رودخانه مهاباد احداث نموده بود ، مسجد در حال حاضر جهت برگزاری مراسمات مذهبی از جمله نماز جمعه مورد بهره برداری قرارگرفته وپل به دلایل نامعلومی علیرغم عدم هیچگونه مزاحمتی ، در زمان احداث سد مهاباد تخریب گردید .

از دیگر اقدامات ارزشمند وی احداث کتابخانه‌ای بزرگ است که آن را وقف دوستداران و شیفتگان علم و دانش کرد.

از جمله اقدامات دیگر او سدّ رودخانة ساوجبلاغ، قنات شهر، کاروانسراهاى متعدّد، حمّام و … را مى‏توان نام برد که به غیر از مسجد جامع، بقیّه آثار از بین رفته است.

گفته می شود بداق سلطان در سال 1112 در یکى از جنگ‏هاى شاه عبّاس صفوى در نزدیکى ایروان به قتل رسید. اما در هنگام خاکبرداری و نظارت بر بازسازی مقبره بداق سلطان تکه ای از لوح شکسته‌ی با ذکر تاریخ سال 1111 هجری قمری یافته شده است که برخی با استناد بـــه این سند مدعی اند که بداق سلطان این مرد نامی در سال 1111 هجری قمری رخت از جهان بربسته است.

جسد وى را به خاطر خدمات عمرانى‏اش به مهاباد آوردند و در آن‏جا دفن کردند.

مقبره بداق سلطان

بداق سلطان در گورستان خانوادگی خود واقع در قسمت جنوبی شهر مهاباد به خاک سپرده شده است .

این آرامگاه یکی از بناهای زیبا و ارزشمند تاریخی و معماری دوره صــفویه‌اسـت .

در درون گنبدی که در این آرامگاه وجود دارد سه گور در کنار هم دیده می شود .

این آرامگاه از دو قسمت، یکی فضای ورودی و دیگری اتاق اصلی تشکیل شده، که قبر بداق سلطان در قسمت اصلی آن قرار دارد.

بر روی هر کدام از دو قسمت مقبره، گنبدی ساده قرار دارد.ظاهراً این بنا قبل از حکومت بداق سلطان و احتمالاً در دوره شیر خان بنا شده , ولی مسلم این است که در زمان وی به اتمام رسیده و هم اکنون گور زیر گنبد و در حقیقت مقبره وسط متعلق به اوست .

این بنای تاریخی، با زیر بنای 135/485 متر در ابعاد 7/9 * 17/15 با پی سنگی و گنبد آجری ساخته شده است.

این بنا داخل شهر مهاباد، بین محله های میدان استقلال و باغ شایگان واقع و جهت آن شمالی جنوبی است و به مرور زمان و بر اثر جنگ، شرایط جوی و … فرو ریخته بود.

در محل این مقبره قبرستانی کهنه وجود دارد که به واسطه قرار گرفتن آرامگاه بداغ سلطان در آن، قبرستان (بداق سلطان) نامیده می شود و همچنین به گومبه زان (گنبدان) نیز مشهور است. در نزدیکی این بنا، ویرانه ی بناهایی به چشم میخورد که از نظر معماری بسیار به آرامگاه بداغ سلطان شبیه می‌باشد و چنین به نظر میرسد که این بناها با آرامگاه بداغ سلطان در ارتباط بوده باشند .

در سال 1370 محمود پدرام، مسئول وقت میراث فرهنگی شهرستان مهاباد، آرامگاه بداق سلطان را حفاری کرد و بقایای پی در ستون آجری قرینه نمودار و فرم اصلی معماری هویدا شد.

با بازیابی دو در قرینه ی قوس دار تقریبا مشکل توجیه فضایی محوطه حل و مشخص شد که ورودی اصلی از شمال به جنوب و شامل دو در به سالن اول و یک در به اصل مقبره ی گنبدی بوده که قرینه ی آن در قسمت جنوبی وجود دارد و با اندکی بررسی مشخص شد که به علت قرارگرفتن جهت قبله در جنوب در اصلی قبر در این قسمت واقع شده و دیگر اینکه ورودی دوگانه به این علت بوده که در روزهای خاصی چون جمعه ها و اعیاد مردم از یک سو وارد و از طرف دیگر خارج شوند یا شاید مسئله جدا بودن زن و مرد را حل می کرده است.

این بنا ترکیبی از سنگ و آجر قرمز چهارگوش و ملاط ماسه و آهک و دقیقا بر اساس فرم معماری مقابر دوره صفوی است، که از سه قسمت شمالی، جنوبی و گنبد دوار مرکزی تشکیل شده است.

ورودی شمالی بر اثر حادثه ای سالها بعد از احداث تخریب شده که با حفاری اولیه و بیرون آمدن از راههای زیرین بنا که به صورت ازاره زیر سنگ های بنا گذاشته شده مشاهبت کاملی با بنای مسجد جامع مهاباد دارد.

با توجه به ابعاد و اندازه ی آجرها و فرم معماری گنبدی و پایه های کشه شده ی ایوانی با بنای مسجد جامع و بنای مشابه آن در منطقه و نیز روایات عامه از نام بداق سلطان و منابع و متون تاریخی و مقایسه ی پلان مقبره با بناهای مشابه، این بنا نزدیک به سیصد و پنجاه سال پیش ساخته شده و از آثار کامل و مهم دوره صفوی و در شمار مقابر مهم این دوره در منطقه است.

این بنا مجموعا هفت جرز یا پایه ی تزئینی در قسمت شرق و غرب با طاقنماهای تزئینی ورودی ایوان شمالی و جنوبی دارد. گنبد اصلی به فاصله 1/20 متر از ورودی اصلی در قسمت شمالی و تقریبا در مرکز بنا قرار گرفته و قبور پیدا شده در اطراف آن مربوط به دوره ای مشابه است و بداق سلطان نیز در این مکان دفن شده است.

احتمال می رود یکی از قبور متعلق به شخص نیکوکار و خیری باشد که اهالی وی را مقدس می دانسته اند و شاید به همین علت به صورت زیارتگاهی درآمده است.

ضمن حفاری، تکه سنگهای اصلی گور بداق سلطان که در مرکز گنبد قرار داشت و از سنگ مرمر مشابه با گرانیت بود پیدا شد و در گوشه ضلع جنوبی مقبره سنگ گور دیگری با این نوشته نمودار گردیده : (( هذا مرقد المرحوم المغفور عبدالله خان ابن المرحوم بوداق خان المکری سنه 1262 .)) نوشته این گور نشان می دهد که سایر قبور خارج از گنبد نیز متعلق به بستگان بداق سلطان بوده که این امر نیز با نظام های فئودالی دوره صفوی سازگار بوده است.

امروزه گنبد بداغ سلطان مکری پذیرای مشتاقان و توریستان و جهانگردان است و از سوی سازمان میراث فرهنگی اقداماتی از قبیل دیوارکشی محدوده ی گورستان بداغ سلطان و نصب تابلوی راهنما به دو زبان فارسی و انگلیسی و نیز کفپوشی محدوده بنا انجام گرفته است. این بنا در فهرست آثار ملی ایران ثبت گردیده است و یکی از چند آثار ارزشمند تاریخی شهر مهاباد می باشد.

بداق سلطان در دیدگاه مردم منطقه به عنوان فردی صاحب کرامات مشهور است که افراد زیادی هر چهارشنبه برای قبولی حاجات خود به این مکان می روند و در نزد مردم منطقه جایگاه مقدسی دارد.

منابع:

1- تاریخچه مهاباد – سید محمد صمدی

2- جغرافیای اقتصادی شهرستان مهاباد

3- تمدن مهاباد- پدرام محمود

4- مجموعه آثار تاریخی و فرهنگی مهاباد/ ایزیرتو 2

5- نگاهی به تاریخ مهاباد- محمد صمدی

6- http://www.tebyan.net

7- http://fa.wikipedia.org